Welkom op het Buitengoed Kingma Staate. Wat fijn dat u er bent. Mijn naam is Ignatius van Kingma, de laatste Kingma die hier heeft gewoond. U staat nu op een plek die voor mij altijd een toevluchtsoord is geweest.
In roerige tijden, rond het rampjaar zestien-honderd twee-en-zeventig, trok ik me hier graag even terug. Dat was het jaar waarin de Engelsen, de Fransen onder Lodewijk de Veertiende én de Duitse bisschop, “Bommen Berend”, ons land aanvielen.
Samen met mijn cavalerietroepen heb ik toen de stadhouder geholpen om Nederland te verdedigen.
Maar deze plek is meer dan alleen mijn verhaal. Vele generaties Kingma’s hebben hier gewoond. En als u ver teruggaat in de tijd — ruim tweeduizend jaar — dan was dit gebied nog een uitgestrekte Waddenzee.
Een delta van de rivier de Oer-Boorne.
De eerste bewoners leefden hier van de landbouw. Ze woonden op natuurlijke verhogingen die ze steeds verder ophoogden. Die heuvels kent u nu als ‘terpen’. Later legden ze dijkjes aan, en langzaam schoof de kustlijn op naar het noorden. Dankzij die ontwikkelingen kreeg het land steeds meer waarde voor landbouw en veeteelt.
Als u goed kijkt naar de afbeelding daar, ziet u het gebouw waarin ik het grootste deel van mijn leven heb gewoond. Men noemt dat tegenwoordig een ‘foto’, heb ik me laten vertellen. Ik sta er zelf niet op — toen was ik er al niet meer.
Na mijn tijd kwam de Staate in handen van de familie Van Beijma. Zij noemden zich vanaf dat moment: Van Beijma-Thoe Kingma. Hun nakomelingen wonen nu elders in Nederland.
Volgens de overlevering werd de fotografie rond achttien-honder een-en-dertig uitgevonden. De foto die u ziet is waarschijnlijk gemaakt rond achttien-vijftig. De Staate zelf werd in achttien-vier-en-zestig afgebroken. Bijzonder, vindt u niet, dat er nog een foto van bestaat?
Maar laat ik u nog iets verder mee terugnemen. Voordat de Staate werd gebouwd, stond hier een boerderij — of ‘saate’, zoals we dat toen noemden —. Waarschijnlijk op het weiland achter het bosje, precies op de plek waar straks de nieuwe Kingma Staate komt te staan.
De eerste voorouder van mij die hier woonde, was Jelle Kingum. Hij werd rond 1450 geboren. Zijn naam verwijst naar de plek: Kingum.
Hoe hij hier terecht is gekomen, dat weet ik eigenlijk niet. Maar mijn voorouders waren meestal goede boeren. Ze breidden hun land uit, generatie na generatie. Mijn vader kocht uiteindelijk alle grond van de familieleden bij elkaar. En ik verdubbelde dat nog eens!
Zo werden wij de vijfde grootste grondbezitter van Friesland. Jaja, niet voor niets dat we zo’n statige Staate konden bouwen aan de voet van de oude terp.
Tot slot nog een weetje, voordat u verder gaat op uw ontdekkingstocht. De saate was rond 1400 in handen van de invloedrijke familie Sjaarda. En mocht als enige saate in Zweins eens in de zoveel jaar een van de acht rechters van Franekeradeel benoemen. En één van die acht werd zelfs tot grietman gekozen — zeg maar: de burgemeester.
Meerdere bewoners van het latere landhuis, onze Staate dus, zijn grietman van Franeker geweest. Deze plek had aanzien. En grote betekenis — voor zowel Franeker als Zweins.